FNL Best Restaurant Awards 2025:

Αυτά είναι τα 15 Ειδικά Βραβεία και τα 263 εστιατόρια σε ολόκληρη την Ελλάδα που κερδίζουν ένα τουλάχιστον αστέρι το 2025 όπως τα αξιολόγησε η επιτροπή των FNL Best Restaurant Awards. Και βέβαια η δεκάδα της The List 2025!

Φέτος, στα όγδοα FNL Best Restaurant Awards βραβεύονται 263 εστιατόρια από ολόκληρη την Ελλάδα. Ένα αστέρι κερδίζουν 189 εστιατόρια και από αυτά τα 52 για πρώτη φορά. Με δύο αστέρια αξιολογούνται 62 εστιατόρια εκ των οποίων τα 34 για πρώτη φορά. Τρία αστέρια κερδίζουν 11 εστιατόρια, τα δύο από αυτά για πρώτη φορά, ενώ ένα μόνο εστιατόριο πετυχαίνει και φέτος την ανώτατη αξιολόγηση των τεσσάρων αστεριών! Σημειώστε τέλος ότι φέτος έχουμε 25 Newcomers & 34 New Entries, ενώ 26 εστιατόρια έχασαν τα αστέρια τους.

 

Η λίστα ολοκληρώνεται με 15 ειδικά βραβεία και βέβαια το top-10 της The List 2025 by FNL Best Restaurant Awards!

 

 

4 Αστέρια FNL | ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΟ ΕΣΤΙΑΤΟΡΙΟ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΚΛΑΣΗΣ

 

 

Etrusco, Ελληνική Υψηλή Γαστρονομία, Κέρκυρα

 

3 Αστέρια FNL | ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΟ ΕΣΤΙΑΤΟΡΙΟ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΚΛΑΣΗΣ

 

 

Κερδίζουν φέτος τρία αστέρια

 

Pelagos, Four Seasons Astir Palace, Διεθνής Υψηλή Γαστρονομία, Αθήνα (Βουλιαγμένη) ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ

The Private Kitchen, Mandarin Oriental Costa Navarino, Διεθνής Υψηλή Γαστρονομία, Πελοπόννησος ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ

 

 

Διατηρούν τρία αστέρια

 

Botrini’s, Ελληνική Υψηλή Γαστρονομία, Αθήνα (Χαλάνδρι)

Delta, Κ.Π.Ι.Σ.Ν., Διεθνής Υψηλή Γαστρονομία, Αθήνα (Φάληρο)

Elements, Canaves Epitome, Διεθνής Υψηλή Γαστρονομία, Σαντορίνη

Lauda, Andronis Boutique Hotel, Διεθνής Υψηλή Γαστρονομία, Σαντορίνη

Mylos By The Sea, Εστιατόριο για Ψάρι, Λέρος

Selene, Katikies Garden, Ελληνική Υψηλή Γαστρονομία, Σαντορίνη

Σπονδή, Διεθνής Υψηλή Γαστρονομία, Αθήνα (Παγκράτι)

Squirrel, The Danai, Διεθνής Υψηλή Γαστρονομία, Χαλκιδική

Veritable, Ευρωπαϊκές Κουζίνες, Αθήνα (Νέο Ψυχικό)

 

2 Αστέρια FNL | ΠΟΛΥ ΚΑΛΟ ΕΣΤΙΑΤΟΡΙΟ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΩΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΣ

 

 

Κερδίζουν φέτος δύο αστέρια

 

Αθήνα, Θεσσαλονίκη & Ηπειρωτική Ελλάδα

 

Basegrill, Εστιατόριο για Κρέας, Αθήνα (Γλυφάδα) NEWCOMER

Brutus Tavern, Εστιατόριο για Κρέας, Αθήνα (Κολωνάκι) ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ

dex.Silo.01, Dexamenes Seaside Hotel, Ελληνική Υψηλή Γαστρονομία, Ηλεία-Πελοπόννησος NEW ENTRY

Gallina, Modern Bistro, Αθήνα (Κουκάκι) ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ

Kamares, Eagles Resort, Χαλκιδική, Σύγχρονη Ελληνική Κουζίνα NEW ENTRY

Kinjo, Fusion & Ethnic, Αθήνα (Βριλήσσια) ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ

Makris Athens, Ελληνική Υψηλή Γαστρονομία, Αθήνα (Θησείο) ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ

ΝΥΝ ΕΣΤΙ, Ε.Μ.Σ.Τ., Ελληνική Υψηλή Γαστρονομία, Αθήνα (Συγγρού) ΝΕWCOMER

Pharaoh, Παραδοσιακή Ελληνική Κουζίνα, Αθήνα (Εξάρχεια) ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ

Salonika, Makedonia Palace Hotel, Σύγχρονη Ελληνική Κουζίνα, Θεσσαλονίκη ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ

Sense, Athens Was Hotel, Σύγχρονη Ελληνική Κουζίνα, Αθήνα (Κέντρο) ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ

Χαρούπι, Παραδοσιακή Ελληνική Κουζίνα, Θεσσαλονίκη ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ

 

Νησιά

 

Βενετσιάνικο Πηγάδι, Σύγχρονη Διεθνής Κουζίνα, Κέρκυρα ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ

Hasika, Γαστροταβέρνα, Ρέθυμνο-Κρήτη ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ

Lycabettus Restaurant, Σύγχρονη Διεθνής Κουζίνα, Andronis Luxury Suites, Σαντορίνη ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ

Melia, Lesante Blu, Ελληνική Υψηλή Γαστρονομία, Ζάκυνθος ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ

Meraki Restaurant Mykonos, Cavo Tagoo, Fusion & Ethnic, Μύκονος ΑΝΑΒΘΜΙΣΗ

Papaioannou Restaurant, Εστιατόριο για Ψάρι, Μύκονος NEWCOMER

Perivolas Restaurant, Perivolas Hotel, Σύγχρονη Ελληνική Κουζίνα, Σαντορίνη NEWCOMER

Προσήλιο, Ελληνική Υψηλή Γαστρονομία, Ζάκυνθος ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ

Yevo, Bill & Coo Suites, Ελληνική Υψηλή Γαστρονομία, Μύκονος NEWCOMER

 

 

Διατηρούν δύο αστέρια

 

Αθήνα, Θεσσαλονίκη & Ηπειρωτική Ελλάδα

 

Aleria, Σύγχρονη Ελληνική Κουζίνα, Αθήνα (Μεταξουργείο)

Anama, Σύγχρονη Ελληνική Κουζίνα, Γιάλοβα Μεσσηνίας

Andromeda Restaurant, The Danai, Σύγχρονη Διεθνής Κουζίνα, Χαλκιδική

Basegrill, Εστιατόριο για Κρέας, Αθήνα (Περιστέρι)

Cookoovaya, Σύγχρονη Ελληνική Κουζίνα, Αθήνα (Ιλίσια)

CTC, Ελληνική Υψηλή Γαστρονομία, Αθήνα (Μεταξουργείο)

Δέκα Τραπέζια, Σύγχρονη Ελληνική Κουζίνα, Θεσσαλονίκη

Hervé, Διεθνής Υψηλή Γαστρονομία, Αθήνα (Πετράλωνα)

Hytra, Ελληνική Υψηλή Γαστρονομία, Αθήνα (Κέντρο)

Matsuhisa Athens, Fusion & Ethnic, Αθήνα (Βουλιαγμένη)

Μαύρη Θάλασσα, Εστιατόριο για Ψάρι, Θεσσαλονίκη

Oliviera, Mandarin Oriental Costa Navarino, Σύγχρονη Ελληνική Κουζίνα, Πελοπόννησος

Over Water, Sani Asterias, Διεθνής Υψηλή Γαστρονομία, Χαλκιδική

Papaioannou Restaurant, Εστιατόριο για Ψάρι, Αθήνα (Βουλιαγμένη)

Patio, The Margi Hotel, Διεθνής Υψηλή Γαστρονομία, Αθήνα (Βουλιαγμένη)

Seeds, Σύγχρονη Διεθνής Κουζίνα, Αθήνα (Ιλίσια)

Soil, Διεθνής Υψηλή Γαστρονομία, Αθήνα (Παγκράτι)

Τραβόλτα, Εστιατόριο για Ψάρι, Αθήνα (Περιστέρι)

The Treehouse, Ekies All Senses Resort, Διεθνής Υψηλή Γαστρονομία, Χαλκιδική

Trizoni Exclusive, Εστιατόριο για Ψάρι, Θεσσαλονίκη

Tudor Hall, King George Hotel, Διεθνής Υψηλή Γαστρονομία, Αθήνα (Σύνταγμα)

Vezené Athens, Modern Bistro, Αθήνα (Ιλίσια)

 

Νησιά

 

Alemagou, High End Beach Restaurant, Μύκονος

Beefbar Mykonos, Εστιατόριο για Κρέας, Μύκονος

Botrini’s, Katikies Santorini Hotel, Ελληνική Υψηλή Γαστρονομία, Σαντορίνη

Cabbanes, Myconian Villa Collection, Διεθνής Υψηλή Γαστρονομία, Μύκονος

Cantina, Σύγχρονη Ελληνική Κουζίνα, Σίφνος

César Meze Bar, Σύγχρονη Ελληνική Κουζίνα, Λίνδος-Ρόδος

Elemes Cretan Cuisine, Abaton Island Resort & Spa, Σύγχρονη Ελληνική Κουζίνα, Χερσόνησος - Κρήτη

Galazia Hytra, Summer Senses Hotel, Ελληνική Υψηλή Γαστρονομία, Πάρος

Idol, Modern Bistro, Σαντορίνη

Lygaria, Kea Retreat, Σύγχρονη Διεθνής Κουζίνα, Κέα

Makris Degustation Restaurant, Domes Miramare Corfu, Ελληνική Υψηλή Γαστρονομία, Κέρκυρα

Μαραθιά, Σύγχρονη Ελληνική Κουζίνα, Τήνος

Μαυρίκος, Σύγχρονη Ελληνική Κουζίνα, Λίνδος-Ρόδος

Noble Gourmet Restaurant, Elysium Resort & Spa, Ελληνική Υψηλή Γαστρονομία, Ρόδος

Noēma, Σύγχρονη Ελληνική Κουζίνα, Μύκονος

Petra, Canaves Oia Suites, Σύγχρονη Ελληνική Κουζίνα, Σαντορίνη

Pomo D’ Oro, Σύγχρονη Ελληνική Κουζίνα, Κέρκυρα

Scorpios, High End Beach Restaurant, Μύκονος

Varoulko Santorini, Grace Hotel, Εστιατόριο για Ψάρι, Σαντορίνη

 

1 Αστέρι FNL | ΚΑΛΟ ΣΤΗΝ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΤΟΥ

 

ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΟΥΖΙΝΑ

 

 

Κερδίζουν φέτος αστέρι

 

Ateno, Αθήνα (Κέντρο) NEWCOMER

Fresh Restaurant, Elysium Resort & Spa, Ρόδος NEW ENTRY

Όλυμπος Νάουσα, On Residence, Θεσσαλονίκη NEW ENTRY

Olvo, Andronis Minois, Πάρος NEW ENTRY

Pacman, Andronis Arcadia, Σαντορίνη NEW ENTRY

Pietra Restaurant, Mayor Hotels & Resorts, Κέρκυρα NEWCOMER

 

 

Διατηρούν το αστέρι

 

7 Steak Lounge, De Sol Hotel & Spa, Σαντορίνη

Αλμυρίκι, Κορινθία - Πελοπόννησος

Apiri Greek Eatery, Ηράκλειο - Κρήτη

Avli, Σύγχρονη Ελληνική Κουζίνα, Ρέθυμνο - Κρήτη

Baos Mykonos, Myconian Korali Relais & Chateau, Μύκονος

Βερσαλλίες, Καλαμάτα - Πελοπόννησος

Bostani, Verina Hotel, Σίφνος

BUBO, Ekies All Senses Resort, Χαλκιδική

Cremnos, Acro Suites, Αγία Πελαγία -Κρήτη

Cuvee, Aqua Blu Hotel, Κως

Elia, Kapsaliana Village Hotel, Καψαλιανά - Αρκάδι Κρήτη

Flow Dine & Wine, Olea All Suites Hotel, Ζάκυνθος

Galea, Castello Infinity, Αγία Πελαγία-Κρήτη

Hellas, Πεύκος-Ρόδος

Κυρ-Γιάννη Εστιατόριο, Νάουσα-Μακεδονία

Κοντοσώρος, Ξινό Νερό-Μακεδονία

Lady Finger, Andronikos Hotel, Μύκονος

Manna Hotel-Restaurant, Αρκαδία - Πελοπόννησος

Metropolis Roof-garden, Electra Metropolis Hotel, Αθήνα (Κέντρο)

Metsovo 1350m., Grand Forest Metsovo, Μέτσοβο

Mosaico Gastro Wine Bar, Horizon Beach Resort, Κως

Naos, Σαντορίνη

Οινοποιείο Σιγάλα, Σαντορίνη

Old Mill, Elounda Mare, Ελούντα - Κρήτη

Ορίζοντας, Πλάτανος-Σάμος

Rendez-Vous, Antigoni Seaside Resort, Χαλκιδική

Salvia, Aristi Mountain Resort, Ζαγοροχώρια

Scala Premium Seafood Bar, Μάταλα-Κρήτη

Throubi, Andronis Concept Hotel, Σαντορίνη

Vai Palm Beach, Σητεία-Κρήτη

Φοίνο, Καλαμάτα - Πελοπόννησος

Ω3, Σίφνος

 

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΟΥΖΙΝΑ

 

 

Κερδίζουν φέτος αστέρι

 

Adami, Canaves Ena, Σαντορίνη NEWCOMER

Αμπελοστράτες, Ζάκυνθος NEW ENTRY

Bostani Restaurant, Lesante Cape hotel, Ζάκυνθος NEW ENTRY

Coozest, Bill & Coo Coast, Μύκονος NEWCOMER

Eteon, Ρόδος NEW ENTRY

Κιτς και σ’ έφαγα, Θεσσαλονίκη NEW ENTRY

Λευτέρης, Λέσβος NEW ENTRY

Pheia, Pheia Hotel NEW ENTRY

Santorinia, Σαντορίνη NEWCOMER

Τρύπας, Αρκιοί NEW ENTRY

 

 

Διατηρούν το αστέρι

 

Απόμερο, Καρδίτσα-Θεσσαλία

Αρακλειά, Ηρακλειά

Βάταλος, Φραγκοκάστελο - Κρήτη

Γιουβετσάκια, Αθήνα (Γλυφάδα)

Στου Βασιλαρακιού, Νάξος

Γαστροδρόμιο Εν Ολύμπω, Λιτόχωρο-Μακεδονία

Elies, Καρδαμύλη Μεσσηνίας -Πελοπόννησος

Ζέρζοβα, Αρκαδία-Πελοπόννησος

Ηλίας Ταβέρνα, Ρόδος

Ηλιομανώλης, Κάννεβος - Κρήτη

Θωμάς (Ο), Σκλήθρο Φλώρινας-Μακεδονία

Kalokéri, Αντίπαρος

Κέδρος, Πάρος

Κληματαριά (του Μπέλλου), Κέρκυρα

Κρίταμον, Αρχάνες - Κρήτη

Λογάρι, Κάτω Γούβες, Ηράκλειο- Κρήτη

Στου Κώστα (Βασιλειάδη), Καλαμάτα-Πελοπόννησος

Λημέρι του Ληστή, Ρόδος

Μαγειροτεχνείον Παράγκα, Ρόδος

Μουρτούκαλης-Τα Μπακαλιαράκια, Άργος-Πελοπόννησος

Ντουνιάς, Δρακώνα - Κρήτη

Πανόραμα, Ασκύφου - Κρήτη

Petrino Beach Restaurant, Νάξος

Τα Πλατάνια, Καστελλόριζο

Rosa’s, Σαντορίνη

Santa Pacou, Πάρος

Σούλης, Άγιοι Θεόδωροι -Πελοπόννησος

Χάρης, Νάξος

Ταβέρνα του Οικονόμου, Πετράλωνα

Χρύσανθος, Ιωάννινα- Ήπειρος

Χρυσόστομος, Χανιά - Κρήτη

Ωρομέδων, Κως

 

ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΔΙΕΘΝΗΣ ΚΟΥΖΙΝΑ

 

 

Κερδίζουν φέτος αστέρι

 

Almyvita, Χανιά NEWCOMER

Dionysos, Elounda Beach, Ελούντα-Κρήτη NEW ENTRY

Mákris, Domes of Elounda, Ελούντα-Κρήτη NEW ENTRY

Salis wine-bistro, Χανιά NEW ENTRY

 

 

Διατηρούν το αστέρι

 

GB Roof Garden, Ξενοδοχείο Μεγάλη Βρεταννία, Αθήνα (Σύνταγμα)

Hygge, Σύρος

Koukoumi Hotel-Restaurant (Vegan), Μύκονος

Lio, Μύκονος

 

MODERN BISTRO

 

 

Κερδίζουν φέτος αστέρι

 

Ασπασία, Λακωνική Μάνη NEW COMER

Atopo Bistronomy, Modern Bistro, Καβάλα NEW ENTRY

Epico, Myconian Deos, Μύκονος NEWCOMER

Local, Θεσσαλονίκη NEW ENTRY

Μανιτάρι, Θεσσαλονίκη NEW ENTRY

Proveleggios, Αθήνα (Κεραμεικός) NEW ENTRY

Rick’s Athens, Αθήνα (Κηφισιά) NEWCOMER

 

 

Διατηρούν το αστέρι

 

Albergo Gelsomino, Κως

Clochard, Θεσσαλονίκη

Jerar, Αθήνα (Δάφνη)

Mákris, Domes White Coast Milos

Simul, Αθήνα (Κολωνάκι)

Zurbaran, Αθήνα (Κολωνάκι)

 

ΓΑΣΤΡΟΤΑΒΕΡΝΕΣ

 

 

Κερδίζουν φέτος αστέρι

 

Λακάνη Μαγειρικό Τεχνουργείο, Ρόδος NEWCOMER

Μπόμπιρας, Λέσβος NEW ENTRY

Σέρζα, Λέρος NEWCOMER

Ταβέρνα των Φίλων, Αθήνα (Κολωνός) NEWCOMER

Τρυγητής, Θεσσαλονίκη NEW ENTRY

 

 

Διατηρούν το αστέρι

 

Άκρα, Αθήνα (Παγκράτι)

Βασιλικός, Καλλίπολη Πέλλας - Μακεδονία

Broadway, Κως

Θamon, Ιωάννινα

Μαγαζάκι που Λέγαμε (Το), Ιωάννινα

Mezen, Βόλος

Mezen, Θεσσαλονίκη

Μπλε Καναρίνι, Καλαμάτα

Peskesi, Ηράκλειο - Κρήτη

+Τροφή, Θεσσαλονίκη

Tsiftis gastrokoutouki+, Αθήνα (Ιλίσια)

 

ΕΥΡΩΠΑΙΚΕΣ ΚΟΥΖΙΝΕΣ

 

 

Κερδίζουν φέτος αστέρι

 

Brasserie de la Bay, Mandarin Oriental Costa Navarino, Πελοπόννησος NEW ENTRY

Brasserie Lorraine, Αθήνα (Κολωνάκι) NEW ENTRY

Cabana, Sani Club, Ευρωπαϊκές Κουζίνες, Χαλκιδική NEW ENTRY

Gorlomi, Αθήνα (Κολωνάκι) NEW ENTRY

Ora by Ettore Botrini, One & Only Aesthesis, Αθήνα (Γλυφάδα) NEWCOMER

Pizza Sapienza by Daniele Cason, Mandarin Oriental Costa Navarino, Πελοπόννησος NEW ENTRY

 

 

Διατηρούν το αστέρι

 

Ifestioni Restaurant, Aressana Hotel, Σαντορίνη

Il Borro Tuscan Bistro, Elounda Peninsula All Suite Hotel, Κρήτη

Κλαδί Ελιάς, Μεσορόπη Καβάλας

Monzù, Αθήνα (Κηφισιά)

Napul’e, Αθήνα (Βάρη)

Sterna, Kinsterna Hotel, Μονεμβασιά Πελοπόννησος

 

HIGH END BEACH RESTAURANTS

 

 

Διατηρούν το αστέρι

 

Krabo, Αθήνα (Βουλιαγμένη)

Nammos, Μύκονος

 

FUSION & ETHNIC

 

 

Κερδίζουν φέτος αστέρι

 

Abra Ovata, Αθήνα (Βουλιαγμένη) NEW ENTRY

Atole, Αθήνα (Κολωνάκι) NEW ENTRY

Bond Beach Club, One & Only Kéa Island, Κέα NEWCOMER

Helios, Four Seasons Astir Palace Athens, Αθήνα (Βουλιαγμένη) NEW ENTRY

Kinjo Mykonos, Mykonian Naia, Μύκονος NEWCOMER

RawBata, Αθήνα (Αμπελόκηποι) NEWCOMER

 

 

Διατηρούν το αστέρι

 

Birdman, Αθήνα (Σύνταγμα)

Byblos, Μύκονος

Ex-Machina, Αθήνα (Παγκράτι)

NYX, Academia Hotel, Αθήνα (Κέντρο)

Matsuhisa Mykonos, Belvedere Hotel, Μύκονος

Matsuhisa Paros, Avant Mar, Πάρος

Matzenta Kuzina Del Sol, Χανιά - Κρήτη

Sushimou, Αθήνα (Σύνταγμα)

Tahir, Mandarin Oriental Costa Navarino, Πελοπόννησος

Zuma Mykonos, Μύκονος

 

ΕΣΤΙΑΤΟΡΙΟ ΓΙΑ ΚΡΕΑΣ

 

 

Κερδίζουν φέτος αστέρι

 

Γραβάδικα (Τα), Σιάτιστα-Μακεδονία NEW ENTRY

Douma Vital Farm, Λάρισα NEW ENTRY

Manari, Αθήνα (Κέντρο) NEWCOMER

 

 

Διατηρούν το αστέρι

 

Beefbar Athens, Αθήνα (Βουλιαγμένη)

Beefbar, Andronis Arcadia Hotel, Σαντορίνη

Βεργιώτικο, Βέροια

Διαγώνιος, Θεσσαλονίκη

Drakoulis Dry & Raw, Αθήνα (Βούλα, Κολωνάκι)

Εβίβα, Κορινθία-Πελοπόννησος

Κρεοπωλείον 29, Καλαμάτα

Παλιά Αθήνα, Θεσσαλονίκη

Τηλέμαχος Athens, Αθήνα (Σύνταγμα)

 

ΕΣΤΙΑΤΟΡΙΟ ΓΙΑ ΨΑΡΙ

 

 

Κερδίζουν φέτος αστέρι

 

Atelier Papaioannou, Αθήνα (Σύνταγμα) NEWCOMER

Ιώδιο, Αθήνα (Κολωνάκι) NEWCOMER

Ουζερί Aegeon, Grand Resort Lagonissi, Αθήνα (Λαγονήσι) NEW ENTRY

Ψαρόγιαννος, Sani Marina, Χαλκιδική NEW ENTRY

ΨΙ by Mezen, Θεσσαλονίκη NEWCOMER

 

 

Διατηρούν το αστέρι

 

Akti, Αθήνα (Βουλιαγμένη)

Αλλού Γυαλού, Σύρος

Άργουρα, Αθήνα (Τζιτζιφιές)

Armyra by Papaioannou, Costa Navarino, Πελοπόννησος

Bluefish, Αθήνα (Βουλιαγμένη)

Blue Oyster, Πάρος

Bony Fish Seafood Restaurant, Abaton Island Resort & Spa, Χερσόνησος – Κρήτη

Δουράμπεης, Αθήνα (Πειραιάς)

Θαλασσάκι, Τήνος

Κάβος 1964, Ίσθμια

Μαρίνα, Χαλκιδική

Mario Restaurant & Farm, Πάρος

Marrone de Milos, Μήλος

Milos, Αθήνα (Σύνταγμα)

Νόμπελος, Ζάκυνθος

Ουζερί Σκοτάδης, Αίγινα

Papaioannou Restaurant, Αθήνα (Πειραιάς, Κηφισιά)

Piscis, Αθήνα (Πειραιάς)

Saradari Fish Restaurant, Λιμένας Χερσονήσου – Κρήτη

Sea Rock Paros, Πάρος

Trizoni Sea Treasures, Χαλκιδική

Varoulko Seaside, Αθήνα (Πειραιάς)

Χιώνα, Χιώνα – Κρήτη

 

 

ΕΙΔΙΚΑ ΒΡΑΒΕΙΑ

 

Βραβειο Συνολικης Προσφορας

 

Ζαφείρης Τρικαλινός

 

Βραβειο Προσφορας στην Τοπικη Παραδοση

 

Δημήτρης Καλαΐτζιδάκης

 

Culinary Hero

 

Σωτήρης Ευαγγέλου

 

Chef of the Year

 

Παναγιώτης Γιακαλής

 

Greek Culinary Ambassador

 

Φίλιππος Χρονόπουλος

 

Pastry Chef of the Year

 

Αλέξανδρος Κούφας

 

Rising Star by The Macallan

 

Φίλιππος Σταμπουλής

 

Artisan of the year by μ. Artisan Water

 

Γρηγόρης Χέλμης

 

Best Culinary Destination (Hotel)

 

Mandarin Oriental, Costa Navarino

 

Restaurant manager of the year

 

Νίκος Χατζηπέτρος

 

Best Service

 

Matsuhisa Athens

 

Καλύτερο μπαρ εστιατορίου

 

Αθηναϊκή Ταράτσα

 

Wine program of the year

 

Λίθοινον, Αθήνα (Σαρωνίδα)

Salis, Χανιά-Κρήτη

 

Best guilty pleasures of the year

 

Hanky Panky

 

Sustainability Award by Blue Marble

 

Κτήμα Κυρ-Γιάννη, Νάουσα

 

Finalists

 

Peskesi, Ηράκλειο Κρήτης

Makris Athens, Αθήνα

NYN ESTI, Αθήνα

Pomo d’ Oro, Κέρκυρα

 

The List 2025 by FNL Best Restaurant Awards

 

Τα δέκα εστιατόρια που πρέπει να επισκεφθείτε φέτος.

Αυτά είναι τα δέκα εστιατόρια που -για διαφορετικούς λόγους- μας συνάρπασαν περισσότερο αυτή τη χρονιά, αυτά που μας δημιούργησαν τα εντονότερα συναισθήματα, είναι οι δέκα «άχαστες» εμπειρίες! Είναι με δυο λόγια τα εστιατόρια εκείνα που, κατά σειρά προτεραιότητας, πρέπει να εντάξετε στο πρόγραμμά σας για το 2025.

 

 

Pharaoh, Αθήνα (Νο 3 το 2024)

Scorpios Mykonos, Μύκονος

Etrusco, Κέρκυρα (Νο 2 το 2024)

Manari, Αθήνα

Delta Restaurant, Κ.Π.Ι.Σ.Ν. , Αθήνα (Νο 4 το 2024)

dex.Silo.01, Dexamenes Hotel, Ηλεία-Πελοπόννησος

Papaioannou Restaurant Vouliagmeni, Αθήνα

Lygaria, Κέα (Νο 5 το 2024)

Zuma Mykonos, Μύκονος

Κάβος 1964, Ίσθμια-Πελοπόννησος

Τιραμισου

 

Τουρτα Παγωτο

 

«Όταν φτιάχναμε κασέρι μοσχοβολούσε η γειτονιά»

O συνταξιούχος κασερομάστορας Νικόλαος Γ. Αθανασίου από τον Τύρναβο, μιλάει στο Dairy News.

Το Dairy News ταξίδεψε μέχρι τον Τύρναβο για να συναντήσει τον απόμαχο της ελληνικής τυροκομίας, το φημισμένο Βλάχο κασερομάστορα Νικόλαο Γ. Αθανασίου, ο οποίος είναι σήμερα 92 ετών.

Συνέντευξη στο Θανάση Αντωνίου

 

Μείναμε μαζί του για πάνω από δύο ώρες κατά τη διάρκεια των οποίων, ο ακούραστος συνταξιούχος μας μίλησε για τη δουλειά του, μας ξενάγησε στο χώρο που κάποτε είχε την έδρα το προσωπικό του τυροκομείο, φωτογραφήθηκε μαζί μας και μας έδειξε παλιές φωτογραφίες του ιδίου και των προγόνων του, δέχτηκε να τον μαγνητοσκοπήσουμε και μας κέρασε καφέ και γλυκό του κουταλιού.

Μπήκε στην τυροκομία το 1941 και την άσκησε μέχρι το 1984, επί 42 έτη. Από το 1984 και μέχρι το 2009 όταν και βγήκε οριστικά στη σύνταξη σε ηλικία 83 ετών, εργαζόταν στο πλευρό της κόρης του η οποία είχε εταιρεία εμπορίας αναλώσιμων υλικών για την τυροκομία. Στη διάρκεια εκείνων των 25 ετών, είχε την ευκαιρία να επισκεφτεί εκατοντάδες τυροκομεία σε όλη την Ελλάδα.

Η εμπειρία της συζήτησής μαζί του ήταν ευεργετική: αποκαλύπτει κάτι από το τεράστιο μέγεθος της προσπάθειας που κατέβαλαν σε αλλοτινούς καιρούς κάποιοι εμπνευσμένοι άνθρωποι για να κάνουν το όνειρό τους πραγματικότητα, τροφοδοτεί όλους τους νεώτερους με κουράγιο για να συνεχίσουν κι εκείνοι στο δρόμο που ο ίδιος χάραξε και θέτει προ των ευθυνών τους, όλους όσους χαράσσουν πολιτικές σ΄ αυτό το κράτος κι ευθύνονται, σε μεγάλο βαθμό, για τα προβλήματα της τυροκομικής αγοράς.

Ο Νικόλαος Γ. Αθανασίου, στην αυλή του σπιτιού του, στον Τύρναβο. Ένας από τους κορυφαίους κασερομάστορες της Θεσσαλίας, η ζωντανή μνήμη της ελληνικής τυροκομίας.

 

Dairy News| Κύριε Νίκο, πείτε μας, πότε γεννηθήκατε και πότε ξεκινήσατε με την τυροκομία;

Νικόλαος Γ. Αθανασίου|  Γεννήθηκα στις 15 Μαρτίου του 1926. Ο πατέρας μου ήταν τυρέμπορας. Από το 1936, όταν ήμουν 10 ετών, άρχισα σιγά- σιγά τον ακολουθώ στα ταξίδια του στα διάφορα τυροκομεία. Όταν δεν πήγαινα σχολείο, τον ακολουθούσα μέχρι το Άνω Γραμματικό της Έδεσσας. Το 1941, όταν οι περισσότεροι νέοι ήταν στρατιώτες στο μέτωπο, υπήρξε έλλειψη σε κασερομάστορες. Ο πατέρας μου εκτός από έμπορος ήταν κι ο ίδιος κασερομάστορας κι αναγκάστηκε ο ίδιος να φτιάχνει κασέρι-  ήθελε όμως ένα βοηθό. Έτσι, πήγα εγώ μαζί του, σε ηλικία 14-15 ετών. Έγινα  κοφινιέρης και δούλευα με την κασερόμαζα, το μπασκί όπως λεγόταν.

Ο τυρέμπορας Γ. Αθανασίου (αριστερά), πατέρας του Νίκου, με κτηνοτρόφο.

 

Πως φτιαχνόταν η κασερόμαζα;

Νικόλαος Γ. Αθανασίου| Στα μικρά τυροκομεία, οι μάστορες του τυριού – όχι οι κασερομάστορες- παραλάμβαναν από διάφορους κτηνοτρόφους της περιοχής τους φρέσκο γάλα το οποίο δεν ήταν συντηρημένο, πολλές φορές ήταν υπόξινο. Το ζέσταιναν στους 34-36ο C, έριχναν την τυροπιτιά και το άφηναν για 40-45 λεπτά κι έπηζε, γινόταν τυρόπηγμα. Στη συνέχεια το θρυμμάτιζαν χρησιμοποιώντας σκληρά κλαδιά δέντρων, τόσο ώστε να δημιουργηθούν κόκκοι σε μέγεθος κάτι μεταξύ σιτάρι και στραγάλι. Μετά έβαζαν φωτιά στο καζάνι, μέχρι τους 48ο C και το ανάδευαν. Η κασερόμαζα καθόταν κάτω κι από πάνω τα υγρά που τα αφαιρούσαν. Ότι έμενε στο καζάνι, το έβαζαν σε τσαντίλες και γινόταν κασερόμαζα. Χρειάζονταν πέντε με έξι κιλά γάλα για να φτιαχτεί ένα κιλό κασέρι.

Πως έπαιρνε κίτρινο χρώμα;  

Νικόλαος Γ. Αθανασίου| Από μόνο του ενώ ξεραινόταν. Δεν έμπαινε καμία χρωστική ουσία.

Τι γινόταν μετά την παρασκευή της κασερόμαζας;

Νικόλαος Γ. Αθανασίου| Εκείνη την εποχή, σε κάθε χωριό υπήρχαν  ένα- δυο τυροκομεία, τα οποία παρασκεύαζαν φέτα, κεφαλοτύρι και κασερόμαζα. Την κασερόμαζα όμως την έστελναν σε διάφορα μεγάλα κέντρα, π.χ. στον Τύρναβο, τη Λάρισα. Στα κέντρα υπήρχε η ‘κασαρία’ κι εκεί μετέτρεπαν την κασερόμαζα σε κασέρι. Αν την αλάτιζαν και την άφηναν να ωριμάσει στα τυροκομεία των διαφόρων χωριών, θα γινόταν κεφαλοτύρι, εμείς όμως δεν θέλαμε αυτό, θέλαμε να την κάνουμε κασέρι.

Πως γινόταν κασέρι;

Νικόλαος Γ. Αθανασίου| Για να γίνει κασέρι η κασερόμαζα έπρεπε να σταλθεί -όπως είπα- στην κασαρία κι όχι στα τυροκομεία. Η μάζα αυτή θα καθόταν στην κασαρία δυο- τρεις μέρες, σε συγκεκριμένη θερμοκρασία και με την οξύτητα του γάλακτος, για να ωριμάσει. Ωρίμαζε σαν ψωμί: έπρεπε λίγο να φουσκώσει στο ωριμαντήριο.  Για να διατηρούμε θερμοκρασία ζεσταίναμε το χώρο με σόμπα και όταν μπαίναμε απ’  έξω, νιώθαμε με τις αναθυμιάσεις όπως κατά τη ζύμωση του κρασιού.

Είπατε ότι γίνατε ‘κοφινιέρης’. Τι είναι αυτό;

Νικόλαος Γ. Αθανασίου| Ο κοφινιέρης δούλευε με ένα ξύλινο καλάθι, που βάζαμε την κασερόμαζα και το οποίο στη συνέχεια το βύθιζε σε ζεστό νερό, στους 70ο C. Πρώτα όμως, κόβαμε την κασερόμαζα σε φλοίδες πάχους όσο μια φρυγανιά. Είχαμε ένα καζαναριό, ένα μεγάλο καζάνι στο οποίο ζεσταίναμε 500- 700 κιλά νερό στους 70-72ο C. Βάζαμε τις φλοίδες μέσα σε κοφίνια ή κόφες, και βυθίζαμε τα κοφίνια για 3-4 λεπτά μέσα το νερό. Οι φλοίδες της κασερόμαζας που μπορεί να ήταν μέχρι και 100 σε ένα κοφίνι, έλιωναν κι ενώνονταν μεταξύ τους σε μια μάζα. Όταν ενώνονταν καλά τα κομμάτια σε μια συμπαγή μάζα, έπρεπε να τραβήξουμε το κοφίνι από το καζάνι, να το στραγγίξουμε, να αναδεύσουμε το περιεχόμενό του για να φύγει από τις τρύπες του κοφινιού όλο το νερό και να το πλάσουμε για λίγο. Μετά το βάζαμε στο μεγάλο τραπέζι όπου αναλάμβανε ο κασερομάστορας με τα χέρια του.

Ο μικρός Νίκος Αθανασίου (πρώτος από δεξιά) μαζί με τον πατέρα του και συγχωριανούς του στην Πολυθέα, αρχές της δεκαετίας του 1930.

 

Είπατε ότι η κασερόμαζα καθώς έφευγε από τα περιφερειακά τυροκομεία των χωριών για την κασαρία δεν αλατιζόταν. Εσείς αλατίζατε;

Νικόλαος Γ. Αθανασίου| Παλαιότερα δεν αλατίζαμε τη μάζα αυτή, αλλά μεταγενέστερα, εκεί στο τραπέζι που ξεκινούσε το ζύμωμα ο κασερομάστορας, έριχνε αλάτι. Από μια κόφα έβγαιναν τρία κεφάλια κασέρι. Ο κασερομάστορας αφού τα έπλαθε έπρεπε να τα ρίξει με επιδεξιότητα, χωρίς δίπλες, στις φόρμες. Ετοίμαζε τα κεφάλια στις φόρμες από βραδίς μέχρι την επόμενη όπου έβγαιναν από τις φόρμες και πήγαιναν στα πατάρια στην αποθήκη για να αρχίσουν ή το αλάτισμα όπως γινόταν παλαιότερα ή να ξεραθούν και να ωριμάσουν.

Πότε γινόταν αυτή η διαδικασία μέσα στο έτος; Καλοκαίρι;

Νικόλαος Γ. Αθανασίου| Όχι. Τα παλαιότερα χρόνια, τα πρόβατα δεν γεννούσαν τόσο νωρίς όσο σήμερα. Γεννούσαν Φλεβάρη, ο κατεξοχήν μήνας των γεννήσεων. Τάιζαν για λίγο καιρό τα αρνιά και στη συνέχεια τυροκομούσαν. Τέλη Μαρτίου αρχές Απριλίου άρχιζε η τυροκόμηση. Τότε δεν υπήρχαν ψυγεία, υπήρχαν όμως πολλές κασαρίες διασκορπισμένες στα βουνά. Έτσι, οι τυροκόμοι φρόντιζαν να στέλνουν την κασερόμαζα για να ξεκινήσει η διαδικασία της παρασκευής του κασεριού. Τα κεφάλια που σας περιέγραψα πρωτύτερα έμεναν 30-40 ημέρες στην αποθήκη. Αλατίζοντας με αλάτι για το διάστημα αυτό.

Ψυγείο; Δεν τα βάζατε σε ψυγείο;

Νικόλαος Γ. Αθανασίου| Επειδή δεν υπήρχαν ψυγεία, τα κεφάλια έμεναν στα βουνά μέχρι τέλη Οκτωβρίου. Για να έχουν όμως αυτά τα κεφάλια τη δυνατότητα να συντηρηθούν στις συνθήκες του κάμπου και να ταξιδέψουν στη θάλασσα, έπρεπε να περάσουν από τη διαδικασία του καφασιού. Το ‘καφάσι’ ήταν ένας πρόχειρος αποθηκευτικός χώρος στο βουνό, στον οποίο τα κεφάλια ωρίμαζαν. Όταν τελείωνε εκείνη η διαδικασία και τα τυριά άρχιζαν να βγάζουν λίπος, να ιδρώσουν. Τότε τα βάζαμε στις αποθήκες των βουνών, ντανιασμένα σε σειρές των επτά- οκτώ κεφαλιών. Η θερμοκρασία εκεί ήταν 17-18ο C. Κάθε δύο τρεις ημέρες σκουπίζαμε τον ‘ιδρώτα’ και γυρίζαμε ανάποδα τη ντάνα.

Πολύ κουραστικό ακούγεται κύριε Νίκο… Μετά;

Νικόλαος Γ. Αθανασίου| Τέλη Οκτωβρίου- αρχές Νοεμβρίου τα συσκευάζαμε ανά επτά σε σακιά και τα στέλναμε στην κατανάλωση: σε αποθήκες, σε ψυγεία. Εκείνη τη στιγμή που έφευγε από τα βουνά για να πάει στον κάμπο, το τυρί μπορούσε να διατηρηθεί ακόμα κι εκτός ψυγείου. Ήταν τυρί που μοσχοβολούσε, είχε υποστεί όλες τις διεργασίες, είχε όλα τα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά του κασεριού. Το τυρί αυτό εξαγόταν μέχρι και στην Αμερική. Είχε γίνει – κατά κάποιο τρόπο- ‘αδιάβροχο’, είχε ‘ιδρώσει’ στην πλάκα, μπορούσες να το βάλεις στην παραφίνη ή το κράγιοβακ (μηχανή σφράγισης τυριών). Ένας που προσπάθησε να στείλει τυρί στις ΗΠΑ χωρίς αυτή τη διαδικασία, το κασέρι του έπιασε μούχλα.

Ωραία μέχρι εδώ. Εσείς τι κερδίζατε; Από τις πωλήσεις;

Νικόλαος Γ. Αθανασίου| Εμείς οι κασερομάστερες που δουλεύαμε την κασερόμαζα από τους κτηνοτρόφους, πληρωνόμασταν με ποσοστά, το λεγόμενο ‘αξάι’, όπως πληρώνονταν στον μύλο. Δηλαδή παίρναμε ποσοστό από το παραγόμενο τυρί.

Κασερομάστορες με κεφάλια κασεριού σε ορεινή αποθήκη στον Ασπροπόταμο Καλαμπάκας, περί το 1914. Μερικοί από τους κορυφαίους κασερομάστορες της χώρας προέρχονταν από αυτή την ορεινή περιοχή όπου κατοικούσαν Βλάχοι κτηνοτρόφοι.

 

Ας επιστρέψουμε πίσω, στη ζωή σας κύριε Νίκο. Από πού είστε;

Νικόλαος Γ. Αθανασίου| Κατάγομαι από την Πολυθέα Καλαμπάκας ή Δραγοβίστ.

Πως βρεθήκατε στον Τύρναβο;

Νικόλαος Γ. Αθανασίου| Βρέθηκα εδώ διότι όπως όλοι οι Βλάχοι από τα ορεινά, κατεβαίναμε το χειμώνα στους κάμπους. Οι κτηνοτρόφοι έφερναν τα ζώα κάτω. Οι υπόλοιποι έκαμαν διάφορα επαγγέλματα, άλλος τυροκόμος, άλλος χασάπης, άλλος εμπορεύονταν διάφορα είδη. Δεν μπορούσαμε να ζήσουμε στα ορεινά. Πριν το 1900 στο χωριό μας υπήρχαν μεγάλοι τσελιγκάδες, άρχοντες, με σημαντικές περιουσίες. Δύο από αυτούς, ο Σιδόπουλος και ο Κωτίκας, είχαν μεγάλα τυροκομεία- κασαρίες στις οποίες συγκέντρωναν το γάλα από την επαρχία Καλαμπάκας και Τρικάλων, από τα πεδινά μέχρι τα ορεινά- μέχρι τους Καλαρρύτες Ιωαννίνων-  και το έφτιαχναν κασέρι. Το 1930 δημιουργήθηκαν έξι μεγάλες κασαρίες οι οποίες έφτιαχναν από 20 μέχρι 50 τόνους κασέρι το χρόνο. Η Πολυθέα ανέδειξε περίπου 35 κασεροτεχνίτες- ήταν ένα μεγάλο κέντρο τυροκομίας.

Τι θυμάστε από εκείνη την εποχή της τυροκόμισης;

Νικόλαος Γ. Αθανασίου| Οι συνθήκες τυροκόμισης στον κάμπο δεν ήταν κατάλληλες, σε αντίθεση με τα βουνά.  Εργαλεία και μηχανήματα  δεν υπήρχαν τότε ενώ τα αναλώσιμα δεν ήταν τόσο εξελιγμένα όσο σήμερα. Όργανα δεν υπήρχαν, ορισμένοι δεν χρησιμοποιούσαν καν όργανα, έβρισκαν τις θερμοκρασίες με το χέρι. Παρόλα αυτά η ποιότητα ήταν εξαιρετική. Σήμερα όμως, αν κι έχει βελτιωθεί ο κλιματισμός των τυροκομείων, αν και χρησιμοποιούνται πολλά όργανα, η ποιότητα έχει πέσει.

Η κασαρία της οικογένειας Αθανασίου.

 

Γιατί συμβαίνει αυτό;

Νικόλαος Γ. Αθανασίου| Προκειμένου να βγει κέρδος γίνονται διάφορα. Παλαιότερα το κεφάλι το κασέρι ήταν 7 κιλά σήμερα είναι περίπου 8 διότι περιέχει περισσότερα υγρά. Τότε το κασέρι καθόταν στα βουνά πέντε- έξι μήνες, με αποτέλεσμα τα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά του να είναι βελτιωμένα. Από πέντε μήνες στο βουνό, στον κάμπο το τυρί διατηρούνταν 40 μέρες, μετά διατηρούνταν 30 μέρες, μετά έπεσε στις 15 ημέρες πριν σταλθεί στο ψυγείο. Προσέξτε όμως: εμείς συσκευάζαμε τρία κεφάλαια, 21 κιλά σε ένα κιβώτιο και τα στέλναμε στο εμπόριο, αλλά το φθινόπωρο δεν τα βρίσκαμε 21 κιλά αλλά 20. Η παραφίνη με την οποία τα επικαλύπταμε έσπαζε σε κάποια σημεία κι επέτρεπε να γίνουν διεργασίες στο τυρί που μείωναν το βάρος του. Σήμερα το κεφαλοτύρι και το κασέρι, επειδή το στραγγίζουν με μηχανήματα, σε μια εβδομάδα το βάζουν στο κράγιοβακ και το στέλνουν στο ψυγείο. Έτσι όμως το τυρί δεν έχει απολέσει υγρασία, αλλά ούτε έχουν γίνει οι διεργασίες που πρέπει να γίνουν.

Ήταν όμως μια ακριβή διαδικασία.

Νικόλαος Γ. Αθανασίου| Ναι, αλλά εμείς τότε λέγαμε ότι δεν πρέπει να ‘φας’ το κασέρι αλλά να το ‘ψωμίσεις’, να το φας δηλαδή με μπόλικο ψωμί για να σου φτάσει. Σήμερα ο κόσμος τρώει μια φέτα ψωμί με μια φέτα τυρί, άρα πληρώνει περισσότερα χρήματα από ότι πλήρωνε τότε για το ακριβότερο τυρί.

Ο Θανάσης Αντωνίου (Dairy News),  με τον Νικόλαο Γ. Αθανασίου στο σπίτι του δεύτερου τον Τύρναβο.

 

Αυτό που περιγράψατε για το κασέρι γίνεται και σε άλλα τυριά;

Νικόλαος Γ. Αθανασίου| Γίνεται στη φέτα. Σήμερα ονομάζουν φέτα τυρί το οποίο δεν είναι φέτα.

Τι εννοείτε;

Νικόλαος Γ. Αθανασίου| Όταν φτιαχτεί η φέτα και αφού την πήξουν και τη στραγγίσουν στις φόρμες, τη βάζουν σε δεξαμενές με αλατόνερο. Εκεί η φέτα δεν αποβάλει υγρασία. Την επόμενη ημέρα τη βάζουν στα δοχεία, την αφήνουν μια εβδομάδα και στη συνέχεια πηγαίνει στο ψυγείο. Έτσι όμως φτιάχνεις τελεμέ, όχι φέτα. Ποια είναι η διαφορά; Όταν έπηζε στους 36ο το έβαζαν σε φόρμες  να στραγγίξει, να φύγει το τυρόγαλο. Το αλάτιζαν με χοντρό αλάτι μια- δυο φορές, το έβαζαν σε ξύλινες δεξαμενές, τις έλεγαν βούτες και ωρίμαζε για μια εβδομάδα. Μετά το έβαζαν στα βαρέλια. Και μετά στα ψυγεία. Εκείνη η φέτα φτιαχνόταν με πυτιά από στομάχι κατσικίσιο. Έτσι το τυρί έπαιρνε πιπεράτη γεύση. Έφτιαχνες τυρόπιτα τότε και η μυρωδιά σε έπιανε από μέτρα μακριά. Σήμερα και στην κουζίνα να είσαι και να μαγειρεύεις τυρόπιτα δεν θα μυρίσεις τίποτα.

Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στο 11ο τεύχος του περιοδικού Dairy News, Ιούνιος 2018.

Πολυθέα Ασπροποτάμου Καλαμπάκας

Σύγχρονη κτηνοτροφία στην Πολυθέα Ασπροποτάμου. Φωτογραφία http://polythea-aspropotamoy.blogspot.gr

Η πατρίδα του Νικόλαου Αθανασίου είναι ένα μικρό ορεινό χωριό (1.150 μ.) στους πρόποδες του όρους Νεραΐδα (2.144 μ.), κοντά στην συμβολή του Αχελώου με τον Κρανιώτικο ποταμό. Το βλάχικο όνομά του ήταν Δραγοβίστι ή Ντράουστε (Ωραία Θέα). Ήταν χωριό με μεγάλη κτηνοτροφική παράδοση. Στοιχεία που είχαν δημοσιευτεί στο περιοδικό Θεσσαλικά Χρονικά (Αθήνα, 1935) ανέφεραν ότι στην ευρύτερη περιοχή της κοινότητας υπήρχαν στα τέλη του 19ου αιώνα περίπου 40.000 αιγοπρόβατα, ενώ μέχρι το 1912 μέσα στο χωριό μόνο υπήρχαν 12 μικρά τυροκομεία.  Η απαλλοτρίωση πεδινών εδαφών προπολεμικά, η ολοκληρωτική καταστροφή του το 1943 από τους Γερμανούς, η συνακόλουθη μετακίνηση πληθυσμού προς τα αστικά κέντρα περιόρισαν την κτηνοτροφία και κάποια στιγμή εξαφάνισαν ολοκληρωτικά την τυροκομία. Σήμερα  κατοικούν εκεί μόνιμα δύο οικογένειες.

Η Πολυθέα Ασπροποτάμου. Φωτογραφία από το http://www.aspropotamos.org.